Het echte ‘goud’ is zwart

Het behoeft geen betoog dat de energiesector als een kernbelegging in elke beleggingsportefeuille thuishoort. Niet alleen omdat de economische ontsluiting van Azië een sterk verhoogde energievraag met zich meebrengt na een periode van een (te) lage olieprijs, te weinig nieuwe investeringen in exploratie en een té krappe raffinagecapaciteit. Ook spelen de spanningen in het Midden-Oosten, de geopolitieke intenties van Rusland en het jaarlijks terugkerend orkaangeweld in de Golf van Mexico. Niet in de laatste plaats hebben we te maken met de dreigende ontwikkeling van een peak oil, ofwel de situatie waarin de mondiale olieproductie een top bereikt. Deze bedreiging wordt van officiële zijde zoveel mogelijk gebagatelliseerd om de druk van de ketel te houden.

Zelfs bij een teruglopende groei in Azië zal de vraag naar energie nog altijd aanzienlijk groter zijn dan vijf jaar geleden en blijven groeien, zij het wat trager. Van prijsstabiliteit kan alleen sprake zijn als vraag en aanbod met elkaar in evenwicht zijn. Speculatie loopt hierop doorgaans vooruit.

De energieprijsvraag

Dat is de hot issue voor de komende jaren. Experts hebben zich reeds in niet mis te verstane bewoordingen uitgesproken over de opdrogende reserves, maar willen dit probleem vooralsnog niet verder benadrukken. Olieproducenten zullen er wel bij varen, ook al kost het aanzienlijk meer moeite om de productie op peil te houden. Royal Dutch Shell (RDS) gaf dit al aan door het investeringsniveau met bijna een kwart te verhogen tot $ 19 miljard. Bij RDS geldt dit probleem dubbel vanwege de kwestie rond de bijstelling van de bewezen reserves. Maar ook de andere maatschappijen zullen dieper in de buidel moeten tasten.

In de laatste editie van het gezaghebbende Amerikaanse zakenblad Fortune was een artikel opgenomen van de Amerikaanse multimiljardair Richard Rainwater, die zijn fortuin heeft vergaard door goed in te spelen op crisissituaties. Hij voorspelt een economische tsunami, die zich nu opbouwt uit de langzaam teruglopende olievoorraden en de stijgende vraag. De nu dalende olieprijs zou wellicht het symptoom hiervan kunnen zijn. Rainwater zet volledig in op ‘Big Oil’ (Exxon, BP en RDS). Naarmate de rest van de wereld zich verder blijft ontwikkelen, zullen de olieproducenten werkelijk alles op alles moeten zetten om binnen het raam van de mogelijkheden aan de vraag te kunnen voldoen. Conventioneel denken biedt geen uitweg meer.

Het grote oliespel

Dat Saoedi-Arabië met twee tongen spreekt, weten we sinds 11 september 2001. Enerzijds wordt Osama gepaaid zolang hij een bedreiging voor het vorstenhuis vormt. Anderzijds probeert de grootste olieproducent ter wereld Amerika welgezind te zijn door de olieproductie op peil te houden. Mocht het vorstenhuis om welke reden ook uit het zadel worden geworpen, dan hoopt men net als de sjah van Perzië op een ‘prettig’ asiel in de VS.

De tweede grootste speler is de Russische president Poetin, die druk bezig is om de gehele energiesector in het land onder ‘jurisdictie’ van het Kremlin te krijgen. Indien niet goedschiks, dan kwaadschiks (zie Yukos). Wat het Kremlin onder de Sovjet-potentaten niet lukte, gaat Poetin als voormalig KGB-leider nu wel lukken: niet de wereldmacht op militair-economisch terrein maar voor een zeker deel wel de wereldmacht op energiegebied naar zich toehalen.

Rusland geldt als de tweede grootste olieproducent met Gazprom als verreweg de grootste aardgasproducent ter wereld. Exxon Mobil, BP en RDS met aanzienlijk opgebouwde belangen in dat land zullen straks niet anders kunnen dan als dienstige “slippendragers” van Poetin fungeren. Daarmee staat de westerse wereld in een crisissituatie schaakmat. En de schaakkunst beheerst Poetin als geen ander! Zijn onafhankelijke opstelling richting de andere grootmachten markeert deze ontwikkeling.

Perspectief

Zodra meer en meer het besef doordringt dat er een structureel tekort aan olie dreigt, blijft het niet alleen bij prijsstijgingen, zegt Rainwater. Dan ontstaat er ‘havoc’ en ‘turmoil’. Dit laatste heeft niets met olie te maken maar duidt op: verwarring, opwinding en onrust. Immers, wij zullen niet zo maar economische stagnatie en verarming accepteren. Dit stagnatiescenario werd 35 jaar geleden al aan de orde gesteld door de Club van Rome in het verfoeide rapport ‘Grenzen aan de Groei’. Dat wilde niemand horen en het verdween bijgevolg in de bureaula. Hoewel niet alle voorspellingen juist bleken, hebben de uitkomsten hiervan allerminst aan waarde ingeboet.

Verleden tijd

Destijds gebruikten we nog maar zo’n acht miljoen vaten per dag met een bewezen reserve van 25 miljoen vaten per dag (reserveratio ruim 3!) De oliecrises in de jaren ’70, die om politiek-economische redenen werden uitgelokt, zorgden destijds al voor veel commotie en veroorzaakten een schokgolf. De hieruit voortvloeiende dubbelcijferige inflatie, renteverhogingen en de daarop volgende zware recessie luidden toen onder meer de ineenstorting van de vastgoedmarkt in.

Tegenwoordig bedraagt de consumptie ruim 80 miljoen vaten per dag in de wetenschap dat de reserveratio sterk daalt. Dit is geen doemscenario, maar realiteit. Maar wij sluiten liever onze ogen hiervoor op dezelfde wijze als voor het rapport van de Club van Rome. Want de kachel moet immers kunnen blijven branden en concessies aan onze heilige koe zijn nog steeds niet aan de orde.

Hoofdpijn

De peak oil fase werd ingeluid door de VS met een alsmaar teruglopende productie vanaf midden jaren ’70. Dit kon nog worden opgevangen door nieuwe vondsten in het Midden-Oosten en de Noordzee. De productie in de Noordzee daalt intussen harder dan voorzien, variabel met 6% tot 17% per jaar. De Russische productie blijft achter bij de voorspellingen, al dan niet met opzet. Irak is nog steeds een vraagteken. De Opec-productie draait op maximum capaciteit, terwijl de vraag vanuit Azië ononderbroken blijft groeien. De Chinese energievraag ligt bijvoorbeeld 10% hoger dan vorig jaar, terwijl de Chinese automobielverkopen daar exact gelijke tred mee houden. China is goed voor een groei van de wereldvraag van circa 33% gedurende de laatste 2,5 jaar en maakt het voor de Opec uiterst moeilijk om de wereldmarktvraag in te schatten.

Onvermijdelijk scenario?

Wat betekent dit allemaal? De verdere terugval van de productie leidt tot nieuwe prijsstijgingen en dat zal tot fricties leiden. Het is niet voor niets dat Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten zijn gelegerd en in de olieproducerende voormalige Sovjet Republieken Kazachstan, Turkmenistan en Azerbeidjan (pijpleidingen). Dit is overigens een doorn in het oog van Poetin.

En waarom trok Japan in 1941 ten strijde tegen Amerika? Juist omdat de Amerikanen de Japanners vanwege hun Chinese avonturen sanctioneerden met een olieboycot. Waarom was de hoofdmacht van het nazi-leger gericht op Roemenië, de Kaukasus en Noord-Afrika? Juist vanwege de olie om het militair-industriële complex versneld te kunnen uitbouwen en om zo veel mogelijk Volkswagentjes op de Duitse autobahnen te laten rijden. Duitsland is overigens nog steeds voor nagenoeg 100% afhankelijk van buitenlandse energieleveranties. Rusland(!) vormt daartoe middels aardgasleidingen een belangrijke schakel. Omgekeerd is Duitsland de grootste debiteur van Rusland. Zo grijpt alles ineen.

Conclusie

Zo bezien lijkt het perspectief van deze eeuw weinig onder te doen voor dat van de vorige eeuw. Geleerd hebben we er in ieder geval nog niet zo veel van! Niettemin een buitengewoon succesvol 2006 gewenst!

Robert Broncel